Φυλακές–ντροπή για την κοινωνία μας

Πάνω από 10.000 κρατούμενοι στριμώχνονται σε χωματερές ανθρώπων και σε σχολεία εγκλήματος με ευθύνη της Πολιτείας

Της Φωτεινης Καλλιρη

Οι πρόσφατες εξεγέρσεις έφεραν στην επιφάνεια τη θλιβερή εικόνα των φυλακών· αυτό που κρύβεται πίσω από τις ερμητικά κλειστές πόρτες των σωφρονιστικών μας καταστημάτων. Η κατάσταση που επικρατεί στις 26 φυλακές της χώρας –στοιβάζονται εκεί πάνω από 10.627 κρατούμενοι, ενώ οι θέσεις είναι μόλις 6.843– κάνει το στόχο των σύγχρονων, ανθρώπινων φυλακών, που θα ανταποκρίνονται στην ουσιαστική αποστολή τους, τον σωφρονισμό των κρατουμένων και την ομαλή επανένταξή τους στην κοινωνία, να μοιάζει ίσως χιμαιρικός.

Οι φυλακές λειτουργούν ως σχολές εγκλήματος, καθώς μέχρι πρόσφατα, κατάδικοι συνωστίζονταν με υπόδικους, βαρυποινίτες με νεαρούς μικροπαραβάτες, έμποροι ναρκωτικών με κατάδικους του κοινού ποινικού νόμου. H εικόνα στις ελληνικές φυλακές είναι τραγική, στα όρια της ασφυξίας με τους περισσότερους κρατούμενους να ζουν σε συνθήκες που δεν είναι ανθρώπινες. Σε κελιά δύο ατόμων, διαβιούν έξι ακόμη και επτά κρατούμενοι, με τις φυλακές Κορυδαλλού, Αλικαρνασσού, Ιωαννίνων, Κομοτηνής και Αμφισσας να βρίσκονται στα όρια του κόκκινου συναγερμού. Διπλάσιος είναι ο αριθμός στα καταστήματα κράτησης της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας (στεγάζει κυρίως κρατουμένους για ναρκωτικά), Νεάπολης, Χανίων, Χαλκίδας, Τρίπολης και της Κω. Στις «σκληρές» φυλακές, την κλειστή της Λάρισας (883 κρατούμενοι σε κελιά για 450) και της Κέρκυρας οι κατάδικοι δεν προαυλίζονται όλοι μαζί, ενώ στο Πρεβαντόριο Αμφισσας 273 μοιράζονται θαλάμους, χωρητικότητας 100 ατόμων. Ο ζωτικός χώρος που αναλογεί σε κάθε κρατούμενο, είναι της τάξης των 0,70 τμ., όταν το «πλαφόν» που έχει θέσει η Ε.Ε. είναι επτά τ.μ. ανά κρατούμενο. Στον Κορυδαλλό, χωρητικότητας 640 κρατουμένων, κρατούνται 1.960, ενώ για τη φύλαξή τους είναι υπεύθυνοι 218 σωφρονιστικοί υπάλληλοι. «Καλύτερη» είναι η εικόνα στις αγροτικές της Αγιάς, της Κασσάνδρας και της Τίρυνθας. Ενα μικρό ποσοστό κρατουμένων ζει σε καθεστώς ημιελεύθερης διαβίωσης (καθημερινά δουλεύουν έξω ή στους χώρους της φυλακής και το βράδυ επιστρέφουν στα κελιά).

Σχεδόν ένας στους δύο κρατούμενους είναι αλλοδαπός (4.809, και σχεδόν οι μισοί, 1.845 άτομα, είναι Aλβανοί, με αξιόποινες πράξεις (ανθρωποκτονίες, ληστείες, ναρκωτικά κ.ά.) που επισείουν ποινές πάνω από 10 χρόνια). Τρεις στους 10 (περίπου 3.068) είναι υπόδικοι και τέσσερις στους 10 (4.635) για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών.

Ενας κρατούμενοις στοιχίζει στο ελληνικό κράτος περί τα 860 ευρώ το μήνα.

Tην κυβέρνηση απασχολούν έντονα τα συσσωρευμένα προβλήματα διαβίωσης των εγκλείστων, εξαιτίας του δυσανάλογα μεγάλου αριθμού τους σε σχέση με τις κτιριακές υποδομές, αλλά και τα «κακώς κείμενα» που ταλανίζουν χρόνια τη λειτουργία των σωφρονιστικών καταστημάτων ενθαρρύνοντας απόπειρες στάσεων. Ο υπουργός Δικαιοσύνης κ. Αν. Παπαληγούρας έχοντας στόχο την αποσυμφόρηση των φυλακών έχει προχωρήσει στην κατασκευή έξι νέων καταστημάτων κράτησης, χωρητικότητας 2.400 κρατουμένων, ενώ το χρονοδιάγραμμα περιλαμβάνει επίσης, μέσα στα επόμενα τρία χρόνια να έχουν περατωθεί οι φυλακές της Δράμας, των Σερρών και των Χανίων.

Στην Ευρώπη

Η Ελλάδα θεωρείται μία από τις χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης με τα μεγαλύτερα ποσοστά κρατουμένων σε σχέση με τον πληθυσμό της. Εντάσσεται δε, μαζί με την Αλβανία και την Τουρκία στις χώρες που επιβάλλουν τις βαρύτερες ποινές.

Είναι χαρακτηριστικό ότι για το αδίκημα της κλοπής στη Γερμανία το μεγαλύτερο μέρος των ποινών είναι χρηματικές, ενώ μόλις σε ένα 8% επιβάλλουν τη φυλάκιση. Αντιθέτως, στη χώρα μας, το 65% φυλακίζονται, ενώ μηδενικές είναι οι περιπτώσεις της χρηματικής ποινής.

Η υιοθέτηση ακόμη πιο... ακραίων μέτρων μελετώνται πλέον σε ευρωπαϊκές χώρες. Λίστες αναμονής για μία θέση στο κελί έχουν καθιερώσει στη Σκανδιναβία, μας πληροφορεί ο εγκληματολόγος κ. Βασ. Καρύδης. Οταν υπάρχει το αδιαχώρητο, ο κατάδικος μπορεί να περιμένει κι ένα χρόνο με περιορισμό της κίνησής του για να εκτίσει την ποινή του σε ανθρώπινες συνθήκες, όταν αδειάσουν θέσεις.

Από την άλλη, υπάρχει η δυνατότητα ηλεκτρονικής επιτήρησης των καταδικασθέντων, με ένα τσιπάκι. Αυτό το εξάρτημα ουσιαστικά δίνει τη δυνατότητα υπό μίαν έννοια να καταργηθεί η φυλάκιση για μικροαδικήματα. Η ελευθερία περιορίζεται έτσι, με εναλλακτικό τρόπο.

Ωστόσο, κατά την εγκληματολόγο κ. Αφροδίτη Kουκουτσάκη, «είναι πραγματικά αστείο να μιλάμε για επανακοινωνικοποίηση σε οποιαδήποτε φυλακή ακόμα και σε μία φυλακή ξενοδοχείων». Οπως επισημαίνει «η φυλακή είναι δομικά αποκοινωνικοποιητικός θεσμός· είναι ένας θεσμός, ο οποίος αποπαιδεύει, αποκοινωνικοποιεί. Σε κοινωνικοποιεί σε ένα παθογόνο περιβάλλον και μετά όχι μόνο σε προετοιμάζει να ξαναγυρίσεις, αλλά σου δημιουργεί ακόμα περισσότερα προβλήματα».

H KAΘHMEPINH - Hμερομηνία δημοσίευσης: 06-05-07